Katarzyna Szymańska - Zaufaj nieświadomości

Wydarzenie to miało miejsce w końcu lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku a pamiętam je jakby działo się wczoraj. Pracowałam wtedy jako psycholog w Ośrodku Adopcyjnym i nie wiedziałam nic o psychoterapii. Nie wiedziałam też wtedy, że gdzieś w Stanach istniał sławny terapeuta Milton H. Erickson, ani że stosował on przypowieści w swojej terapii.

Historia życia Pawła zawierała „zwyczajne” dla sierot społecznych fakty. Wychowywany przez ograniczoną umysłowo matkę (która urodziła jedenaścioro dzieci – wszystkie oddane do adopcji), został znaleziony wraz ze swą starszą o dwa lata siostrą przez opiekę społeczną, gdy miał sześć lat i umieszczony w Domu Dziecka. Zaczęła ich tam odwiedzać samotna, świeżo owdowiała, czterdziestoletnia kobieta. Kobieta zapraszała dzieci do siebie na niedziele i święta. Po półrocznym okresie sąd wyraził zgodę na utworzenie przez tę kobietę rodziny zastępczej dla Pawła i jego siostry, mimo istniejących od początku wątpliwości. Kandydatka na matkę zastępcza była bowiem chora na gościec stawowy, utrzymywała się z renty po mężu (jak się potem okazało, alkoholiku), mieszkała w małej wsi w domu teściów; była w ciągłym konflikcie z sąsiadami.

Dzieci przebywały w rodzinie zastępczej dwa lata. Rozpoczęły naukę – uczyły się dobrze i w szkole chwalono je za dobre zachowanie. Matka zastępcza wkrótce zgłosiła się do Ośrodka o pomoc w związku z trudnościami jakie miała w kontakcie z Pawłem. Skarżyła się na jego histeryczne ataki złości, nieposłuszeństwo, ucieczki z domu, bałaganiarstwo i niechęć do pracy. Wkrótce stało się jasne, że w rodzinie wyróżniana jest dziewczynka, spokojniejsza i spełniająca wszelkie oczekiwania matki. Żywy, inteligentny, z różnymi pomysłami chłopiec zaczął przeszkadzać chorej kobiecie. Mimo moich sugestii, matka zastępcza nie podjęła własnej terapii. Jej wizyty służyły udowodnieniu jak niedobry jest chłopiec. Wkrótce zdecydowała rozwiązać rodzinę zastępczą wobec Pawła a sąd przychylił się do jej wniosku. Moim zadaniem, jako psychologa w Ośrodku, było zabrać Pawła z domu matki zastępczej do innej rodziny. W Ośrodku zdecydowano, aby umieścić chłopca w  Domu Rodzinnym - w grupie kilku chłopców, u kobiety, która zgodziła się przyjąć jeszcze jednego wychowanka. 

Jechałam po chłopca pociągiem do miejsca gdzie mieszkał i bałam się. „Jak zareaguje dziecko? Jak przyjmie ponowne odrzucenie i separację?” – myślałam. Bałam się czy poradzę sobie z trudną sytuacją, czy poradzę sobie z własnymi emocjami. Nie miałam wtedy żadnego doświadczenia – nie wiedziałam co się robi w takich przypadkach. Zastanawiałam się też, co mogę zrobić, aby w maksymalny sposób wesprzeć emocjonalnie dziecko. Mogłam tylko liczyć na siebie (w tamtych czasach nie było jeszcze komórek umożliwiających szybką konsultację z ekspertem).

Powiedziałam też chłopcu, że przyjechałam aby go zabrać do dobrego domu i jeśli mu się tam spodoba, to zostanie w tej nowej rodzinie. Siedzieliśmy w milczeniu. Paweł wydawał się spokojny. W pewnym momencie wstał i przyniósł kasetowy magnetofon. Były na nim nagrane piosenki i wierszyki, których uczyły się dzieci w szkole na Dzień Matki. Chłopiec odtworzył nagranie, a potem powiedział, że chce pokazać mi jak dobrze już umie czytać. Przyniósł baśnie Braci Grimm. Otworzył książkę na bajce pt. „Uparte dziecko” i zaczął głośno, wyraźnie czytać, nagrywając utwór na magnetofon. Bajka jest krótka. Streszczając opowiada co następuje: